LOGOPEDA SZKOLNY

mgr Ewa Rybka

 

GODZINY PRACY:   poniedziałek: 8.00 – 9.45 wtorek: 8.00 -13.00 środa: 8.00 -13.40 czwartek: 8.00 -12.40 piątek: 11.30 -15.35

Informator logopedyczny dla rodziców

1. Rozwój mowy sześciolatka

Czas pomiędzy 3 a 7 rokiem życia nazywany jest okresem swoistej mowy dziecięcej. W tym czasie dziecko bardzo intensywnie kształtuje swój system językowy. Szósty rok życia jest etapem, w którym powinno nastąpić zakończenie rozwoju mowy. To oznacza, że wszystkie głoski języka polskiego powinny być wymawiane prawidłowo (włącznie z najtrudniejszą głoską [r]).

Oprócz tego, dzieci zaczynają posługiwać się językiem w sposób bardziej twórczy. Wpływ na ostateczną jakość posługiwania się językiem mają: kształtowanie się dominacji półkulowych, poziom inteligencji dziecka i związany z tym poziom ogólnej wiedzy o świecie, wzorce językowe, wśród których  dziecko się wychowuje, oraz ilość i jakość bodźców językowych dostarczanych przez opiekunów od pierwszych miesięcy życia.

Poziom językowy dzieci jest w tym okresie bardzo zróżnicowany. Dotyczy on bogactwa słownictwa, poprawności i stopnia złożoności budowanych wypowiedzi. Dorobek językowy, z jakim dziecko rozpoczyna naukę w szkole, ma ogromny wpływ na kolejne zdobywane umiejętności: czytania i pisania.

2. Na co zwracać uwagę oraz co może wzbudzić nasz niepokój

-Powinniśmy zwracać uwagę na sposób i jakość mówienia dziecka. Czy wszystkie dźwięki mowy realizuje prawidłowo, a może opuszcza lub konsekwentnie zamienia określone dźwięki w wyrazach/mowie.

-Dużą uwagę należy skupić na pracy i ułożeniu języka. Jeżeli podczas wypowiedzi język wsuwa się między zęby lub nadmiernie oblizuje wargi, jest przygryzany i wystawiany na usta w trakcie pracy/zabawy – zawsze będzie to niewłaściwa postawa, która najczęściej wiąże się z brakiem pionizacji, niewłaściwą pozycją spoczynkową języka oraz przetrwałym – niemowlęcym sposobem połykania.

-Należy zwracać uwagę na warunki anatomiczne aparatu artykulacyjnego. Coraz częściej obserwuje się u dzieci wady zgryzu (przodozgryz, tyłozgryz, zgryz otwaty, zgryz krzyżowy itp.). Pojawia się również problem z ograniczoną możliwością ruchu języka przez skrócone wędzidełko podjęzykowe. Kolejnym problemem są powiększone migdały oraz asymetria w obrębie twarzy. W tym zakresie ważna jest wczesna interwencja, ponieważ złe warunki anatomiczne, to zaburzone funkcje aparatu artykulacyjnego (połykanie, oddychanie, żucie, gryzienie itd.), a to z kolei rodzi niewłaściwe nawyki i złożone wady wymowy.

-Zaniepokoić powinno nas również: mówienie dziecka przez nos; chodzenie z otwartą buzią; ubezdźwięcznianie głosek dźwięcznych (np. zamiast [d] à[t]); jąkanie się, któremu towarzyszą blokady i wielokrotne powtórzenia oraz skupianie uwagi na odczytywaniu mowy z ust/brak reakcji na polecenia słowne – to może sugerować problemy ze słuchem.

3. W jaki sposób wspierać rozwój języka ?

-Przede wszystkim rozmową. Dziecko, które będzie otrzymywało niewiele bodźców werbalnych z najbliższego środowiska, nie będzie posiadało bogatego słownictwa, a jego rozwój językowy będzie przebiegał wolniej i w sposób ograniczony.

-Dbałością o prawidłowe nawyki aparatu artykulacyjnego (np. oddychanie przez nos przy zamkniętej buzi, prawidłową – spionizowaną pozycją języka w jamie ustnej).

-Dbałością o prawidłowe warunki anatomiczne aparatu artykulacyjnego.

-Nie bójmy się korzystać z  porady różnych specjalistów (przede wszystkim ortodonty i laryngologa, ale też foniatry, audiologa), kiedy coś wzbudza nasze wątpliwości.

-Ograniczajmy oglądanie telewizji i kształtujmy nawyk wspólnego czytania bajek oraz słuchania muzyki.

-Wykonujmy różne ćwiczenia gimnastykujące i zwiększające zakres ruchu buzi i języka (możemy wykorzystywać naturalne sytuacje dnia codziennego: przesyłanie całusów, oblizywanie ust/talerza po obiedzie, zabawa w liczenie zębów językiem podczas szczotkowania itp.).

Dekalog rodzica

Dziesięć zasad utrwalania prawidłowej wymowy w domu                                                                     

1. Ćwicz codziennie – dostosuj czas ćwiczeń do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka. Pamiętaj, że lepiej ćwiczyć krótko, ale częściej (do 10 minut). Ustal stałą porę ćwiczeń, która mogłaby stać się częścią codziennego rytuału.

2. Doceniaj wysiłki dziecka – ważne, aby dostrzegać nawet najmniejsze postępy dziecka, które ciężko pracuje, aby nauczyć się nowego, prawidłowego sposobu mówienia. Potrzeba akceptacji i uznania jest kluczowa w budowaniu pozytywnej motywacji do ćwiczeń.

3. Nagradzaj – jest to bardzo skuteczna forma motywacji i docenienia wysiłku, dlatego nie zapominaj o pochwałach w trakcie ćwiczeń i po nich. Możesz ustalić z dzieckiem nagrodę za osiągnięcie pewnego etapu terapii.

4. Ucz poprzez zabawę – nie traktuj ćwiczeń jako kolejnego, przykrego obowiązku. Możesz wykorzystać ten czas na wspólną zabawę i wzmacnianie więzi rodzinnych. Masz wiele możliwości. Rynek wydawniczy oferuje mnóstwo ciekawych gier edukacyjnych/logopedycznych. Zastanów się i wykorzystaj zabawy, które Twoje dziecko lubi najbardziej.

5. Wykorzystuj naturalne sytuacje – „przemycaj” ćwiczenia stymulujące aparat artykulacyjny w codziennych sytuacjach: przy posiłku, podczas spaceru, w trakcie czynności pielęgnacyjnych, w drodze do szkoły.

6. Stosuj metodę małych kroków – musisz być konsekwentny i cierpliwy. Nie porównuj dziecka z innymi, nie wywieraj presji i pozwól dziecku popełniać błędy, ponieważ jest to naturalna część procesu terapeutycznego. Daj dziecku czas na przekraczanie kolejnych etapów.

7. Nie uciekaj od odpowiedzialności – odgrywasz ogromną rolę w całym procesie terapii. To Ty masz największy wpływ na swoje dziecko.

8. Konsultuj z logopedą – pytaj.  Nie wykonuj ćwiczeń „po swojemu”. Trzymaj się zaleceń. Dziel się swoimi wątpliwościami, spostrzeżeniami i uwagami. Praca oparta na współpracy przynosi największe korzyści.

9. Wspieraj dobre nawyki – bądź dobrym obserwatorem. Zwracaj uwagę na sposób oddychania dziecka (oddycha nosem, czy siedzi/bawi się z otwartą buzią), przeżuwania pokarmów, połykania płynów itd. Ucz właściwych postaw.

10.  Bądź wzorem – dziecko jest wspaniałym naśladowcą. Słownictwo jakiego używasz i sposób w jaki mówisz wpływają na jakość mówienia młodego człowieka. Dawaj dobry przykład.

Nauka prawidłowego sposobu połykania śliny oraz płynów

1. Dojrzały typ połykania

            Połykanie jest umiejętnością bardzo ważną, która pojawia się już w łonie matki i wraz z odruchem ssania umożliwia noworodkowi odżywianie się. Język w tym okresie całkowicie wypełnia zamkniętą, płaską jamę ustną, mogąc wykonać jedynie ruchy poziome. Takie układanie języka trwa do czasu zwiększenia się pionowego wymiaru jamy ustnej. Następuje to po pełnym wyrośnięciu uzębienia mlecznego. Powstaje wówczas dostatecznie dużo miejsca dla ruchów pionowych języka. Oprócz tego tworzy się zwarta przeszkoda kostna w postaci zębów mlecznych, która ma hamować i wygaszać ruch języka do przodu. Ten okres powinien kończyć etap połykania niemowlęcego, a zapoczątkowywać dojrzały sposób połykania z końcem języka skierowanym i ułożonym na wałku dziąsłowym (tuż za górnymi jedynkami). Stwarza to jednocześnie warunki do poprawnej artykulacji głosek przedniojęzykowych.

Prawidłowe połykanie powinno być dobrze opanowane do rozpoczęcia wymiany zębów przednich mlecznych na stałe. Miejsce po zębie/zębach mlecznych powstałe przed pojawieniem się zębów stałych stanowi bodziec do ciągłego wciskania czubka języka w „szparę”, co może przyczynić się do utrwalenia nieprawidłowego połykania.

Systematyczna nauka prawidłowego połykania prowadzona w domu, to pierwszy krok do terapii wad wymowy u dziecka. Bardzo proszę o zapoznanie się z materiałem i prowadzenie regularnych ćwiczeń w domu.

2. Nauka dojrzałego sposobu połykania

• Unoszenie języka (ćwiczenia na pionizację języka)

Naukę należy zaczynać od ćwiczeń unoszenia języka z pozycji poziomej do podniebienia, w okolicę siekaczy (jedynki, dwójki). Dotyczy to najczęściej dzieci małych, u których nie nastąpiło z różnych przyczyn samoistne przestawienie się języka we właściwym czasie. Takim dzieciom można pokazywać prawidłowe układanie języka na sobie (nauka przez naśladownictwo).

Innym sposobem jest tzw. uczulanie miejsc artykulacyjnych. To znaczy, możemy dotykać czubka języka i określonego miejsca na podniebieniu np. łyżeczką, szpatułką drewnianą/patyczkiem do uszu itp., aby dziecku ułatwić trafienie języka w odpowiednie miejsce.

Ulubionym sposobem dzieci jest smarowanie wałka dziąsłowego miodem, czekoladą lub przyklejenie na przykład małego kawałka wafla.

Etap ten jest ważny dla całej nauki połykania, ponieważ wnosi zasadniczą zmianę w dotychczasowym stereotypie ruchowym. Kiedy dziecko umie już trafić językiem w okolicę podniebienia tuż za górnymi zębami, przechodzimy do następnego etapu nauki.

Nie zapominamy jednak o kontynuowaniu tych ćwiczeń.

• Połykanie śliny

Ten etap polega na uczeniu połykania śliny z końcem języka uniesionym do góry, w stronę podniebienia. Trudność polega na utrzymaniu języka przez cały akt połykania na podniebieniu (cały, a nie tylko w jego fazie początkowej). Czubek języka musi wydawać się wręcz przyklejony do podniebienia.

Zachowanie języka sprawdzamy rozchylając dwoma palcami wargi i dotykając kciukiem krtań (kciuk kontroluje ruch krtani, która pokazuje, czy dziecko przełknęło ślinę).

Najpierw prosimy dziecko, by uniosło czubek języka do podniebienia, następnie z tak przyklejonym językiem ma złączyć zęby i w takiej pozycji prosimy, by przełknęło ślinę.

Na początku widoczne może być napięcie warg podczas przełykania. Powinno ono zniknąć przy systematycznym treningu.

Napięcie warg jest wynikiem przeciwstawienia się ich naporowi języka do przodu i ma na celu powstrzymanie go przed wysunięciem poza jamę ustną.

Ćwiczenia połykania śliny powinny być wykonywane możliwie często w ciągu dnia. Konieczne jest również przypominanie dziecku o trzymaniu języka cały czas na podniebieniu. Ten etap można uznać za zakończony, gdy połykanie śliny przebiega płynnie (bez napięcia warg i z uniesionym językiem) i nie zdarza się nawet pojedynczy nawrót połykania niewłaściwego.

• Spożywanie płynów

Trzeci etap jest zastosowaniem wyuczonej techniki połykania do spożywania płynów. O prawidłowym przebiegu tej czynności można się przekonać, obserwując zachowanie się warg (ważny brak grymasu). Ćwiczenie to powinno być wykonywane kilka razy dziennie.

Cały czas powinniśmy przypominać o prawidłowym ułożeniu języka, zwłaszcza przed posiłkiem. Ma to na celu wytworzenie skojarzenia ułożenia języka w czasie ćwiczeń z przełykaniem płynnych i stałych pokarmów.